در حال حاضر که بحرانها از زلزله و سیل گرفته تا جنگ، زندگی میلیونها نفر را تحت تاثیر قرار میدهند، نیاز به ثبت، بازگویی و انتقال تجربهها بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. پپادکست و روایتگری در بحران ها ابزاری قدرتمند برای شنیدن صدای افرادی است که در دل حوادث قرار گرفتهاند و میتوانند از زاویهای انسانی، واقعی و بیواسطه داستان خود را بازگو کنند. این شیوه نهتنها به مستندسازی تاریخ شفاهی کمک میکند، بلکه به افزایش آگاهی عمومی، همدلی اجتماعی و حتی یافتن راهحلهای بهتر برای مدیریت بحرانها نیز یاری میرساند.
بیشتر بخوانید:
اهمیت روایتگری در مواجهه با بحرانها
وقتی بحران رخ میدهد، نخستین چیزی که جوامع با آن مواجه میشوند، فقدان وضوح و شفافیت است. بحرانها معمولا با ابهام، ترس و سردرگمی همراهاند و در چنین شرایطی روایتگری در بحرانها نقشی حیاتی پیدا میکند. روایت میتواند به مثابه پلی میان تجربههای فردی و فهم جمعی عمل کند. مردم در دل حوادث طبیعی همچون زلزله یا سیل و حتی بحرانهای انسانی نظیر جنگ و درگیریهای سیاسی، درگیر احساسات شدید میشوند و این احساسات تنها از طریق بازگویی و شنیدهشدن آرام میگیرد. روایت، علاوه بر ثبت تجربهها، به شکلدهی حافظه جمعی کمک میکند و به جامعه اجازه میدهد تا رویداد را معنا کند.
روایتگری در بحرانها باعث میشود از دل آشوب و اضطراب، انسجام شکل بگیرد. زمانی که فردی تجربه شخصی خود از ریزش خانه در زلزله یا از دست دادن عزیزانش در جنگ را بازگو میکند، شنونده نهتنها با یک داده خام مواجه نمیشود، بلکه درگیر یک تجربه انسانی میگردد. همین انتقال تجربه انسانی است که روایتگری را از گزارش خبری متمایز میکند. خبر ممکن است واقعیت را منتقل کند، اما پپادکست و روایتگری در بحران ها به آن روح و جان میبخشد.
نقش پادکست و روایتگری در بحران ها در مستندسازی حوادث طبیعی و انسانی
پادکست بهعنوان رسانهای نوین، یکی از کارآمدترین ابزارها برای روایتگری در بحرانها است.
ویژگی شنیداری پادکست
ویژگی شنیداری پادکست به آن قدرتی ویژه میبخشد؛ زیرا صدا میتواند احساسات و جزئیاتی را منتقل کند که در متن یا تصویر گم میشوند. صدای لرزان فردی که در میان سیل خانهاش را از دست داده یا صدای سربازی که خاطرهای از میدان جنگ تعریف میکند، به شکل مستقیم بر مخاطب اثر میگذارد.
قابلیت انتشار گسترده و هزینه پایین تولید
پادکست بهدلیل دسترسی آسان، قابلیت انتشار گسترده و هزینه پایین تولید، بستری ایدهآل برای مستندسازی حوادث طبیعی و انسانی فراهم کرده است. در بسیاری از موارد که خبرنگاران امکان حضور فوری در صحنه را ندارند، افراد محلی با ضبط صداهای کوتاه از طریق تلفن همراه خود میتوانند روایتهای زنده را ثبت کنند. این روایتها بعدها در قالب پادکست گردآوری میشوند و به بخشی از تاریخ شفاهی بحران بدل میگردند.
تداوم
مزیت دیگر پادکست و روایتگری در بحران ها در مستندسازی، تداوم آن است. برخلاف اخبار لحظهای که بعد از مدتی به فراموشی سپرده میشوند، پادکستها قابلیت آرشیو شدن دارند. یک مجموعه پادکست درباره زلزله یا جنگ میتواند سالها بعد همچنان منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، سیاستگذاران و حتی نسلهای بعدی باشد.
بدین ترتیب، پادکست نهتنها ابزاری برای اطلاعرسانی فوری، بلکه بستری برای ساخت حافظه تاریخی مشترک نیز محسوب میشود.
زلزله، سیل و جنگ: چگونه داستانها شکل میگیرند
هر بحرانی داستان مخصوص به خود را میآفریند. زلزله با ویرانی ناگهانی و بیرحمانهاش روایتی از شوک و ناباوری خلق میکند. بازماندگان معمولا داستان خود را با لحظهای آغاز میکنند که زمین لرزید، دیوارها فرو ریخت و سکوتی سنگین همهجا را فرا گرفت.
در سیل، روایتها اغلب با تصاویر آب بیامان، خانههای غرقشده و تلاش مردم برای نجات یکدیگر شکل میگیرند. در جنگ اما داستانها پیچیدهتر میشوند. جنگ فقط نابودی فیزیکی نیست، بلکه بحران هویت، آوارگی و از دست رفتن امنیت نیز هست. روایتهای جنگی اغلب ترکیبی از خاطرات قهرمانی و رنج، امید و ناامیدی، پیروزی و شکستاند.
داستانهای بحران علاوهبر اینکه منحصربهفردند، ویژگیهای مشترکی دارند. اغلب آنها بر محور تجربه فردی ساخته میشوند و درعینحال بازتابی از تجربه جمعیاند. این دو سطح یعنی فردی و جمعی در هم تنیده میشوند تا هویتی مشترک برای جامعه درگیر بحران بسازند. پادکست و روایتگری در بحران ها کمک میکند تا این هویت آشکار شود. وقتی یک مادر از گم شدن فرزندش در سیل سخن میگوید، درد شخصی او به نمادی از رنج هزاران خانواده دیگر بدل میگردد.
بیشتر بخوانید:
روایتگری در بحرانها و اثر آن بر همدلی اجتماعی
یکی از مهمترین دستاوردهای روایتگری در بحرانها، تقویت همدلی اجتماعی است. همدلی زمانی شکل میگیرد که افراد بتوانند خود را به جای دیگری بگذارند و رنج او را لمس کنند. روایت، چه از طریق متن و چه در قالب پادکست، این امکان را فراهم میکند. شنیدن داستان بازماندهای از جنگ یا خانوادهای که در زلزله همه چیز خود را از دست دادهاند، مخاطب را از سطح آمار و ارقام به عمق تجربه انسانی میبرد.
همدلی اجتماعی به نوبه خود پیامدهای عملی دارد. وقتی جامعه نسبت به رنج دیگران حساستر میشود، حمایتهای مردمی افزایش مییابد. کمکهای مالی، داوطلبی و حتی فشار افکار عمومی بر دولتها برای بهبود مدیریت بحران، همگی در سایه روایتگری تقویت میشوند. در واقع روایتگری در بحرانها نهتنها حافظه جمعی میسازد، بلکه محرکی برای اقدام اجتماعی نیز هست.
پادکست و روایتگری در بحران ها بهویژه در این زمینه تاثیرگذارند. چون رابطهای صمیمی میان صدا و گوش برقرار میشود، شنونده احساس میکند در گفتوگویی خصوصی شرکت دارد. این حس نزدیکی باعث میشود روایتها بیش از پیش بر او اثر بگذارند و همدلی عمیقتری ایجاد کنند. در بسیاری از کشورها دیده شده که یک پادکست پرمخاطب درباره یک بحران طبیعی توانسته کمپینهای گستردهای برای کمک به آسیبدیدگان راه بیندازد.
نمونههای موفق پادکست و روایتگری در بحران ها در مستندسازی حوادث واقعی
در سالهای اخیر نمونههای موفقی از پادکستها در حوزه روایتگری در بحرانها تولید شدهاند. برخی از این آثار به حوادث طبیعی پرداختهاند، مانند مجموعههایی که زلزلههای بزرگ یا طوفانهای ویرانگر را مستند کردهاند. در این آثار، صدای بازماندگان در کنار تحلیل کارشناسان و دادههای علمی ارائه شده تا تصویری جامع از بحران ساخته شود.
در حوزه بحرانهای انسانی، پادکستهای متعددی درباره جنگها، مهاجرتهای اجباری و فجایع انسانی تولید شدهاند. این پادکستها اغلب تمرکز خود را بر زندگی روزمره انسانهای گرفتار جنگ قرار میدهند و تلاش میکنند روایتهایی فراتر از آمار مرگومیر ارائه دهند. شنیدن صدای کودکی که از بمباران جان سالم به در برده یا معلمی که در میان آوارگان به تدریس ادامه میدهد، شنونده را به سطحی عمیقتر از درک بحران میرساند.
پادکست و روایتگری در بحران ها بر سیاستگذاری و مدیریت بحران
پادکست و روایتگری در بحران ها به شکلی مستقیم و غیرمستقیم بر سیاستگذاری و مدیریت بحران اثر میگذارند. وقتی روایتهای انسانی از دل یک بحران منتشر میشود، افکار عمومی به شدت تحت تأثیر قرار میگیرد. این فشار اجتماعی دولتها و نهادهای مسئول را وادار میکند تا سیاستهای بهتری اتخاذ کنند یا در شیوه مدیریت خود بازنگری کنند.
شکافهای موجود در مدیریت بحران
از سوی دیگر، روایتها میتوانند شکافهای موجود در مدیریت بحران را آشکار سازند. برای مثال، وقتی پادکستی روایتهای بازماندگان زلزله را منتشر میکند و آنها از کمبود امدادرسانی یا ضعف زیرساختها میگویند، این اطلاعات برای مدیران بحران حکم دادهای زنده و ملموس را دارد. برخلاف گزارشهای خشک و رسمی، این روایتها حامل بار عاطفیاند و نمیتوان بهراحتی آنها را نادیده گرفت.
ساخت حافظه تاریخی
در سطح کلانتر، پادکست و روایتگری در بحران ها به ساخت حافظه تاریخی کمک میکند و این حافظه در آینده بر سیاستگذاری موثر خواهد بود. کشورهایی که حافظه تاریخی از بحرانهای گذشته دارند، معمولا بهتر میتوانند برای بحرانهای بعدی آماده شوند. پادکستها بهدلیل قابلیت آرشیو و دسترسی آسان، ابزار مهمی در این زمینه محسوب میشوند.
بیشتر بخوانید:
جمعبندی
پادکست و روایتگری در بحران ها فرآیندی است که از دل رنج و نابسامانی، معنا و انسجام بیرون میکشد. بحرانها در هر شکل خود سرشار از داستانهاییاند که نیاز به شنیدهشدن دارند. این روایتها نهتنها به بازماندگان کمک میکنند با درد خود کنار بیایند، بلکه جامعه را نیز به هم نزدیکتر میکنند و همدلی اجتماعی را افزایش میدهند. پادکست بهعنوان رسانهای قدرتمند و دسترسپذیر، نقشی کلیدی در این فرایند ایفا میکند.
منابع
https://www.communicationspodcast.com/
https://www.communicationspodcast.com/categories/emergency-response/
https://www.nytimes.com/2022/11/07/headway/rebuild-recover-disaster.html
https://lithub.com/why-do-we-turn-to-stories-in-the-midst-of-a-disaster/