محیط‌زیست مسئله بسیار مهمی است که خیلی وقته مورد توجه همه دنیا قرار گرفته؛ اما اینکه چرا این توجه به طور جدی منجر به یک نتیجه مطلوب و موثر نمیشه جای تعجبه!

در این اپیزود می‌خواهیم مسئله محیط‌زیست و نیکوکاری مورد بررسی قرار دهیم.


اینکه محیط زیست چیست و چرا اهمیت زیادی دارد بر کسی پوشیده نیست اما آنطور که باید به آن آگاه نیستیم که اگر بودیم الآن محیط زیستمان به چنین وضعیتی بحرانی‌ نمی‌رسید.
در کل به تمام محیط‌هایی که زندگی در آن جریان دارد محیط‌زیست گفته می‌شود اما محیط‌زیست با طبیعت فرق می‌کند. طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی زیستی و غیر زیستی است که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند. درواقع طبیعت دنیایی است که انسان در آن دخل و تصرفی ندارد و یا لااقل کمترین دخل و تصرف را دارد در حالیکه محیط زیست از برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت به وجود می‌آید و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
به طور کلی سه نوع محیط‌زیست داریم: محیط‌زیست طبیعی که دربرگیرنده بخشی از فضای سطح کره زمین است و به دست انسان ساخته نشده مانند کوه، دشت، دریا و دیگر آفریده‌ها. محیط‌زیست مصنوعی که توسط انسان ساخته می‌شود مانند خانه، مدرسه، فرودگاه، زباله‌ها، پسماندها و انواع آلودگی.

درواقع محیط‌زیست مصنوعی طرز تفکر و چگونگی فرهنگ مردم آن جامعه را مشخص می‌کند؛ و در آخر محیط‌زیست اجتماعی که مقصود از آن جامعه‌ایست که در آن زندگی می‌کنیم و با یکدیگر روابط متقابل داریم و جوامع روستایی و شهری را در بر می‌گیرد.

بیشتر مشکلات محیط زیستی کشورها از همین محیط زیست‌ اجتماعی نشئت می‌گیرد؛ به تعبیری تاثیرپذیری محیط زیست از محیط‌زیست اجتماعی خیلی بیشتر از تاثیرگذاری عوامل فنی مهندسی بر محیط‌زیست است.


در کشورهای درحال رشد و توسعه، آلودگی محیط زیست فقط محصول رشد فزاینده صنعت نیست، بالاخره یک اقتصادی باید برای گذران عمر وجود داشته باشد. بخش زیادی از این تخریب محیط زیستی ناشی از عواملی چون فقر، گرسنگی، بی‌کاری، بی‌سوادی، کمبود مسکن و بهداشت است.
حقیقت این است که ما فکر می‌کنیم آب همیشه هست و تمام نمی‌شود. اما باید باور کنیم، نباید بترسیم، فقط باید عاقلانه رفتار کنیم. به قول دکتر فاضلی "باید اخلاق مراقبت داشته باشیم؛ اخلاق مادرانه و دلسوزی اجتماعی. غصه‌دار نباشیم، غمخوار باشیم. رشد تمدن و پیشرفت توسعه در غمخواری است، نه غصه‌داری" و این حرف درستی است؛ برای محیط زیست و حفظ طبیعت زندگی‌مان باید غمخوارانه عمل کنیم، اینگونه در مسیر درست قرار می‌گیریم.


هدردادن آب اشکال مختلفی دارد. یا به شکل فاضلاب درمی‌آید، که البته همین فاضلاب را می‌شود تصفیه کرد و در صنعت، کشاورزی و حتی دوباره برای آشامیدن استفاده کرد، یا استفاده ناصحیح در کشاورزی و ناتوانی در مدیریت منابع آب. به عنوان مثال در کشوری که سیصد روز آفتابی دارد آب را پشت سد انباشته می‌کنیم و در نتیجه بخش قابل توجهی از این آب تبخیر می‌شود و از طرفی آب به زمین‌های پایین دست نمی رسد و مشکلات عدیده‌ای به وجود می‌آید. سدسازی بد نیست، اما اینکه هر جا آبی جاریست به بهانه عمران سد ساخته شود هم کار درستی نیست بلکه عواقبی به شکل مشکلات زیست‌محیطی در پی خواهد داشت.


شیرین‌کردن آب‌های شور عملی‌است که گسترده‌ترین کاربردش در خلیج فارس است و کشورهای حاشیه خلیج فارس انجامش می‌دهند. سوای هزینه‌های هنگفتی که دارد می‌تواند برای آشامیدن و یا در صنعت و کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد ولی باید با پسماندی که از فرایند همین شیرین‌کردن آب‌های شور به وجود می‌آید چه کرد؟ این شورآبه در هرجا که رها شود عواقب زیست‌محیطی زیادی دارد و زندگی جانوران زیادی تحت تاثیر خود قراره داده، تعادل زیست‌بوم را برهم می‌زند.


در دهه های اخیر حفر چاه‌های عمیق و احداث سدهای غیرضروری باعث ازبین رفتن سفره‌های آب‌های زیرزمینی شده، به طوری که تقریبا یک میلیون هکتار از زمین‌های کشورمان دچار فرونشست شده‌اند.  مناطقی مانند دشت کبودآهنگ همدان، ورامین، دشت تهران، مشهد، نیشابور و...تقریبا نصف ایران. به همین دلیل نسبت به سایر کشورهای جهان در وضعیت بحرانی تری قرار داریم. متوسط پدیده فرونشست در کل جهان حدود ۴میلی‌متر در سال است درحالیکه طبق برآوردها این میزان در ایران حدود ۳۶سانتی‌متر در سال است؛ تقریبا ۹۰برابر نرخ جهانی!
از مهمترین دلایل این فرونشست نیز مدیریت اشتباه منابع آبی است. وگرنه در سرزمینی که از گذشته تا کنون زنگ خطر خشکسالی و کم‌آبی همیشه به گوش می‌رسیده نباید اجازه احداث سدهای غیرمجاز و چاه‌های عمیق داده می‌شده که درنهایت گرفتار بی‌آبی و فرونشست زمین و خشکسالی شویم....
از شما دعوت می‌کنیم ادامه این بحث پردغدغه را از طریق نسخه صوتی اپیزود دنبال کنید....